پژوهشگران علوم سیاسی و علوم انسانی پزشکی با انجام یک مطالعه مروری نحوه اجرای طرح تحول سلامت را مورد بررسی قرار دادند.
به گزارش ایسنا، طرح تحول سلامت در ایران از فروردین سال ۱۳۹۳ با هدف افزایش دسترسی و عدالت، محافظت مالی از مردم در برابر هزینه‌های سلامت، ارتقای کیفیت خدمات در بخش‌های بستری آغاز شد و در گام‌های مختلف، حوزه‌های درمان، بهداشت و آموزش را در برگرفت.
با توجه به گذشت هفت سال از اجرای طرح، پژوهشگران با مرور پژوهش‌های انجام گرفته در این خصوص، دستاوردها و چالش‌های طرح تحول نظام سلامت را مورد بررسی قرار دادند.
این پژوهش در دو مرحله به صورت مطالعه تطبیقی و مرور روایتی انجام شد. در مرحله تطبیقی تجارب کشورهای مکزیک، کره جنوبی، ترکیه، مالزی و برزیل در زمینه اصلاحات نظام سلامت در حوزه ارائه خدمات و تامین مالی، مرور شد. این کشورها بر اساس معیارهایی همچون: نظام مالی شفاف و مشخص، پیشرو در اصلاحات نظام سلامت، دارای تجربه اقدام ساختاری در نظام سلامت، انتشار مناسب شواهد و … انتخاب شدند.
در مرحله مرور روایتی نیز مطالعات منتشر شده در مورد طرح تحول نظام سلامت مورد بررسی قرار گرفت. برای دستیابی به این مطالعات کلیدواژه‌های مرتبط با این موضوع در پایگاه‌های علمی داخلی و خارجی جستجو شد و مطالعات به‌دست‌آمده مورد تحلیل قرار گرفتند.
بررسی‌ها نشان داد تاثیرات طرح تحول نظام سلامت ایران در دو حیطه «ارائه خدمات» و «تامین مالی» بود. ارائه خدمات شامل «نرخ زایمان طبیعی و سزارین»، «رضایت ذی‌نفعان»، «ارزیابی عملکرد ارائه‌دهندگان» و «میزان و حجم خدمات» بود. تامین مالی  «مشارکت مالی خانوار، پرداخت از جیب»، «عملکرد مالی بخش‌ها و واحدها»، مخارج سلامت و بیمه‌ها» و «پرداخت‌های غیررسمی» را شامل میشد.
یکی از اهداف اصلی طرح تحول نظام سلامت در ایران، کاهش میزان سزارین و ترویج زایمان طبیعی بوده است که این مسئله به دلیل نرخ بالای سزارین در کشور در نظر گرفته شده است. محدود  کردن اندیکاسیون‌های سزارین، افزایش هزینه‌های مرتبط با سزارین و کاهش تعرفه‌های زایمان طبیعی از جمله اقدامات طرح جهت کنترل نرخ سزارین بوده است.
بررسی‌های این مطالعه نشان داد؛ تمامی پژوهش‌های انجام‌شده در این بازه زمانی، بر کاهش میزان سزارین در اثر اجرایی کردن طرح تحول سلامت صحه گذاشته‌اند.
بیشترین حجم پژوهش‌های منتشر شده در مورد رضایتمندی در میان بیماران و مراجعه‌کنندگان به مراکز ارائه خدمات مربوط می‌شود که به درستی اهمیت این گروه هدف را نشان می‌دهد. از طرف دیگر بررسی دیدگاه ارائه‌کنندگان خدمات از جمله پزشکان و پرستاران نیز در مسیر ادامه طرح می‌تواند موثر باشد. به طوری که در برخی پژوهش‌های انجام شده، یافته‌ها حاکی از عدم رضایت یا رضایت ناکافی از انجام طرح بوده است.
به دنبال اجرای طرح تحول نظام سلامت، بیمارستان‌ها با تغییراتی مواجه شدند که عملکرد آنان را تحت تاثیر قرار داده است. افزایش مراجعات و حجم خدمات ارائه شده باعث شده است که شاخص‌های بیمارستانی نظیر اشغال تخت، گردش تخت، تعداد اعمال جراحی و … افزایش یابند و به دنبال آن در الگوهای مختلف سنجش عملکرد بیمارستانی تغییراتی به وجود آید.
عمده پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه، نشان داده است که درصد بیمارستان‌هایی که در نواحی کارا از نظر تکنیکال قرار می‌گیرد افزایش یافته است، هر چند می‌توان گفت که این افزایش کاملا محسوس نبوده است. از طرف دیگر، بخش‌های غیر بیمارستانی نیز به واسطه گام‌های دوم، سوم و … طرح تحول سلامت که مربوط به حوزه‌های مختلف دیگر نظیر بهداشت و شاخص‌های بهداشتی جمعیت نیز بوده است، تحت تاثیر قرار گرفته است.
کاهش فرانشیز پرداختی بیماران و مراجعه‌کنندگان یکی از عواملی است که می‌تواند تقاضا را تحت تاثیر قرار دهد. در اجرای طرح تحول سلامت، اگرچه تعرفه‌های خدمات نیز افزایش یافت؛ اما از آن جا که فرانشیز پرداختی بیماران نیز به عنوان یکی از اهداف اساسی طرح مطرح و اجرایی شد، میزان و حجم تقاضا و به طبع آن بهره‌مندی را افزایش داده است.
افزایش تعداد اعمال جراحی در پژوهش های مختلف اشاره شده است، از طرفی میزان بستری شدن بیماران در بیمارستان و بهره‌مندی از خدمات پاراکلینیکی نظیر رادیولوژی و آزمایشگاه نیز به تاثر از آن افزایش نشان داده است.
پرداخت بیماران، میزان پرداخت از جیب و هزینه‌های کمرشکن، فاکتورهای مهمی جهت تضمین بهره‌مندی از خدمات سلامت هستند که نظام‌های سلامت تلاش می‌کنند این متغیرها را در سطح پایین نگه دارند. کاهش فرانشیز پرداختی بیماران یکی از اهداف اساسی طرح تحول سلامت بوده است و رسانه‌ها نیز تاکید بسیاری بر این نکته در مصاحبه‌ها و گزارشات رسمی نیز داشته‌اند.
تقریبا تمامی پژوهش‌های انجام گرفته در این زمینه نیز کاهش پرداخت بیماران، پرداخت از جیب و هزینه‌های کمرشکن را نشان داده است و تنها یک مطالعه نشان داده است که اگرچه درصد پرداختی بیماران کاهش یافته است، اما به واسطه افزایش تعرفه‌های خدمات، میزان پرداختی بیماران تغییر محسوسی نشان نداده است.
از دیگر اهداف طرح تحول سلامت، کاهش پرداخت‌های زیرمیزی و غیر رسمی بوده است که در پژوهش‌های اندکی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش‌ها نشان داد که اغلب کاهش پرداخت‌های غیررسمی به واسطه اجرای طرح تحول سلامت حاصل شده است و در یک پژوهش نیز تنها میزان پرداخت غیررسمی را در زمان پژوهش نشان داده است و تغییرات و کاهش یا افزایش آن را گزارش نکرده است.
نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش حاکی از آن است که طرح تحول نظام سلامت در ایران، پس از گذشت هفت سال و با اجرای گام‌ها و بسته‌های متنوع، در حوزه‌های «کاهش پرداخت از جیب بیماران»، «نرخ سزارین بدون اندیکاسیون»، «پرداخت‌های غیر رسمی و بهره‌مندی از خدمات سلامت تا حدودی توانسته است به اهداف از پیش تعیین شده دست پیدا کند.
در انجام این تحقیق مجید احمدی و رضا جلالی؛ پژوهشگران گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واخد تهران مرکز و محمد رئیس‌زاده از گروه علوم انسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه بهار سال جاری به صورت مقاله علمی با عنوان «هفت سال تجربه طرح تحول نظام سلامت در ایران: یک مطالعه تطبیقی و مرور روایتی» در فصل‌نامه مدیریت پرستاری منتشر شده است.
انتهای پیام

source